Συναισθηματική Νοημοσύνη στην εργασία - Είναι το «κλειδί» στην επιτυχία;
Οι τυπικές δεξιότητες (τίτλοι σπουδών, ακαδημαϊκές επιδόσεις, γλώσσες, τεχνικές γνώσεις κ.ά.) ενδέχεται να αποτελέσουν το «εισιτήριο» εισόδου στην αγορά εργασίας αλλά δεν αρκούν από μόνες τους για να εγγυηθούν την επιτυχία. Η συναισθηματική νοημοσύνη είναι ίσως η δεξιότητα που θα σας ανοίξει δρόμους επαγγελματικής ανέλιξης.
Για αιώνες ολόκληρους η επίδοση ενός εργαζόμενου συνδεόταν μόνο με την τεχνική/επιστημονική του κατάρτιση και τη νοητική του ικανότητα. Πολύ συχνά, ωστόσο, άτομα που υπολείπονταν –ή θεωρούνταν πως υπολείπονταν- σε τυπικά προσόντα σε σχέση με συναδέλφους τους, είχαν καλύτερη απόδοση στην εργασία και γρηγορότερη ανέλιξη. Η ειδοποιός τους διαφορά ακούει στο όνομα συναισθηματική νοημοσύνη.
Αυτή αποτελεί σήμερα ένα δομικό στοιχείο αναφοράς κατά την αξιολόγηση των υποψήφιων στη σύγχρονη αγορά εργασίας. Μελέτες έχουν καταδείξει, μάλιστα, πως 7 στους 10 εργοδότες ή υπεύθυνοι ανάπτυξης προσωπικού στις ΗΠΑ εκτιμούν κατά προτεραιότητα την συναισθηματική νοημοσύνη, σε σχέση με τις τεχνικές ή άλλες δεξιότητες. Από άλλες έρευνες έχει προκύψει, επίσης, πως οι εργαζόμενοι με ανεπτυγμένη αυτή τη δεξιότητα έχουν σημαντικά υψηλότερες αποδοχές και ταχύτερη προαγωγή σε σχέση με τους συναδέλφους τους.
Σε αυτό το άρθρο αναλύουμε την έννοια και τα κύρια χαρακτηριστικά της συναισθηματικής νοημοσύνης, τον καταλυτικό της ρόλο στην εργασία, καθώς και τρόπους εκπαίδευσης για την καλλιέργειά της.
Συναισθηματική νοημοσύνη
Ήδη από τη δεκαετία του 1930, κάποιοι ερευνητές άρχισαν να περιγράφουν ως «κοινωνική νοημοσύνη» μια μορφή διανοητικής δεξιότητας που σχετίζεται με την διάδραση μεταξύ ανθρώπων. Σε εκείνη τη συζήτηση βρίσκονται τα σπάργανα της έννοιας της συναισθηματικής νοημοσύνης, η οποία ορίστηκε για πρώτη φορά ως τέτοια 60 χρόνια αργότερα, το 1990 από τους ψυχολόγους, Peter Salovey και John D. Mayer.
Σύμφωνα με τον ορισμό τους, είναι «ένας τύπος κοινωνικής νοημοσύνης που περιλαμβάνει την ικανότητα να παρακολουθεί κανείς τα συναισθήματά του και τα συναισθήματα των άλλων, να κάνει διακρίσεις μεταξύ τους και να χρησιμοποιεί αυτές τις πληροφορίες για να καθοδηγήσει τη σκέψη και τις πράξεις κάποιου». Επεκτείνοντας την έννοια, έκαναν λόγο για τη «λεκτική και μη λεκτική εκτίμηση και έκφραση συναισθημάτων, τη ρύθμιση του συναισθήματος του ατόμου και των άλλων και τη χρήση συναισθηματικού περιεχομένου στην επίλυση προβλημάτων».
Χαρακτηριστικά της συναισθηματικής νοημοσύνης
1. Αυτογνωσία: Θεωρείται το θεμέλιο της συναισθηματικής νοημοσύνης. Προϋπόθεση για να έχει και να ασκεί κάποιος αυτή τη δεξιότητα, είναι να γνωρίζει τον εαυτό του, να κατανοεί τα πλεονεκτήματα και τις αδυναμίες του, να αναγνωρίζει και να μπορεί να διαχειρίζεται τα συναισθήματά του. Χάρη σε αυτή την ικανότητα θα παραμένει ήρεμος και συγκεντρωμένος, με θετικό αντίκτυπο στην απόδοση του ίδιου και των στενών συνεργατών του.
2. Ενσυναίσθηση: Η αναγνώριση και κατανόηση των συναισθημάτων των άλλων, πέραν των δικών μας είναι καθοριστική για την συνύπαρξη και αλληλεπίδραση σε ένα περιβάλλον εργασίας. Είτε μεταξύ ισόβαθμων εργαζομένων, είτε –ακόμη περισσότερο- στη σχέση προϊστάμενου – υφιστάμενου, η ενσυναίσθηση κινητροποιεί, ενισχύει την εμπιστοσύνη και δημιουργεί ένα υγιές και υποστηρικτικό εργασιακό περιβάλλον.
3. Ικανότητα διαχείρισης συγκρούσεων: Παρά την αυτογνωσία και την ενσυναίσθηση, οι διαφωνίες είναι αναπόφευκτες σε ένα σύγχρονο εργασιακό περιβάλλον και όχι σπάνια οδηγούν σε συγκρούσεις που διαταράσσουν το κλίμα συνεργασίας. Ο εργαζόμενος με υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη έχει την ικανότητα της αποκλιμάκωσης μέσω του κατευνασμού, ενθαρρύνοντας παραγωγικές συζητήσεις και αναζητώντας κοινό έδαφος μεταξύ των πρόσκαιρα «αντιμαχόμενων» συναδέλφων ή υφισταμένων του.
4. Προσαρμοστικότητα: Η αντίδραση απέναντι σε αλλαγές, μεταβάσεις, τεχνολογικές ή οργανωτικές αναπροσαρμογές, στο πλαίσιο ενός πλάνου εκσυγχρονισμού, συχνά προκαλεί αντιδράσεις και αντιστάσεις μεταξύ εργαζόμενων. Ένα άτομο με υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη είναι ανθεκτικό σε αλλαγές, έχει τη δυνατότητα γρήγορων προσαρμογών και δεν καταβάλλεται από αβεβαιότητα. Παράλληλα, αναλαμβάνει πρωτοβουλίες εξομάλυνσης, βοηθώντας όσους έχουν επιφυλάξεις να προσαρμοστούν στις νέες απαιτήσεις.
5. Ηγεσία: Συνδυάζοντας τα παραπάνω χαρακτηριστικά, τα συναισθηματικά ευφυή άτομα αποκτούν ηγετικές ικανότητες και έχουν τη δυνατότητα ανέλιξης σε θέσεις ευθύνης. Με τη στάση τους και με κατάλληλους χειρισμούς συντονίζουν την ομάδα εργασίας, επικοινωνούν με τα μέλη της, ακούν ανάγκες και ανησυχίες, επιλύουν ζητήματα, παρακινούν για βελτίωση και εμπνέουν, φροντίζοντας κατά το δυνατό για υψηλή απόδοση μέσα σε ένα περιβάλλον εργασιακής ικανοποίησης.
6. Ικανότητα λήψης αποφάσεων: Ένα στέλεχος με ανεπτυγμένη συναισθηματική νοημοσύνη έχει την ικανότητα να σταθμίζει λογική και συναίσθημα και να λαμβάνει τις κατάλληλες –συχνά δύσκολες- αποφάσεις. Σκέφτεται ορθολογικά, «ζυγίζει» από τη μια πλευρά τις τυπικές παραμέτρους (οικονομικά, αξιοκρατία κ.ά.) κι από την άλλη κοινωνικές και άλλες συνιστώσες, και αναλαμβάνει το ρίσκο των αποφάσεων.
Στο best seller βιβλίο του, «Emotional Inteligence», ο Daniel Goleman, Αμερικανός ψυχολόγος, συγγραφέας και δημοσιογράφος, συνδιευθυντής της Κοινοπραξίας για την Έρευνα για τη Συναισθηματική Νοημοσύνη σε Οργανισμούς του Πανεπιστημίου Rutgers, αναφέρει χαρακτηριστικά ότι «η έλλειψη συναισθηματικής νοημοσύνης μπορεί να σαμποτάρει τη διάνοια και να καταστρέψει καριέρες». Ο ίδιος προσθέτει δύο επιπλέον χαρακτηριστικά των ατόμων με συναισθηματική νοημοσύνη:
Το εσωτερικό κίνητρο: Όπως λέει, οι συναισθηματικά ευφυείς άνθρωποι παρακινούνται από εσωτερικούς στόχους και αξίες, πέρα από εξωτερικές ανταμοιβές όπως η φήμη, τα χρήματα, η καταξίωση και η αναγνώριση. «Έχουν πάθος να εκπληρώσουν δικές τους εσωτερικές ανάγκες και στόχους, αναζητούν εσωτερικές ανταμοιβές».
Τις κοινωνικές δεξιότητες: «Η αληθινή συναισθηματική κατανόηση περιλαμβάνει κάτι περισσότερο από την απλή εξέταση των δικών σας συναισθημάτων και εκείνων των άλλων», παρατηρεί ο Goleman, προσθέτοντας: «Πρέπει επίσης να είστε σε θέση να εφαρμόσετε αυτές τις πληροφορίες στις καθημερινές σας αλληλεπιδράσεις και επικοινωνίες». Σε επαγγελματικά περιβάλλοντα, σημαντικές κοινωνικές δεξιότητες περιλαμβάνουν την ενεργό ακρόαση, τις λεκτικές και μη λεκτικές δεξιότητες επικοινωνίας, την ηγεσία και την πειθώ.
Πώς καλλιεργούμε συναισθηματική νοημοσύνη
Πώς μπορούμε να καλλιεργήσουμε, να αναπτύξουμε και να βελτιώσουμε την συναισθηματική μας νοημοσύνη; Μπορούμε να κάνουμε πρώτα τρεις ερωτήσεις στον εαυτό μας:
1. Ποιες είναι οι διαφορές μεταξύ του πώς βλέπω τον εαυτό μου και του πώς με βλέπουν οι άλλοι;
Αυτό είναι ένα βήμα αυτογνωσίας, μέσω της σύγκρισης της αντίληψης που έχουμε οι ίδιοι για τον εαυτό μας και του πώς μας βλέπουν οι άλλοι. Πολλές φορές έχουμε λανθασμένη εικόνα για το δεύτερο. Για παράδειγμα, μπορεί να νομίζουμε πως είμαστε καλοί ακροατές των άλλων σε μια συζήτηση, αλλά στην πραγματικότητα αυτό να μην συμβαίνει.
Η λήψη ανατροφοδότησης από άλλους μπορεί να μας βοηθήσει να αναπροσδιορίσουμε συμπεριφορές και τρόπους με τους οποίους η στάση μας επηρεάζει την ίδια την απόδοσή μας στην εργασία. Ο Δείκτης Συναισθηματικής και Κοινωνικής Ικανότητας (ESCI-360) που είναι εμπορικά διαθέσιμος, μπορεί να βοηθήσει σε μια πιο καθαρή αίσθηση της διαφοράς μεταξύ αυτοαντίληψης και φήμης, ενώ μια εναλλακτική που προτείνουν οι συγγραφείς είναι η συνεργασία με έναν coach.
2. Τι έχει σημασία για εμένα;
Αφού λάβουμε την ανατροφοδότηση από τρίτους, σταθμίζουμε στόχους αλλαγών, σύμφωνα με τα ευρήματα, αλλά και σύμφωνα με αυτά που εμείς θεωρούμε σημαντικά για τη δική μας βελτίωση. Για παράδειγμα, είμαστε σε μειονεκτική θέση αν ενδιαφερόμαστε μόνο για το πώς ένας συνάδελφος, ή ο προϊστάμενος ή κάποιος στο Τμήμα Προσωπικού πιστεύει πως πρέπει να είμαστε. Η κατανόηση των τρεχουσών συνθηκών πρέπει να συνδυάζεται με τους στόχους που έχουμε θέσει οι ίδιοι.
«Ρωτήστε τον εαυτό σας: Θέλετε να αυξήσετε την ικανότητά σας να αναλάβετε ηγετική θέση; Να γίνετε καλύτερο μέλος της ομάδας; Να ασκείτε μεγαλύτερη θετική επιρροή; Να βελτιώνεστε στη διαχείριση του εαυτού σας ή να διατηρείτε τους στόχους που έχουν σημασία στο επίκεντρο;», μας προτρέπουν οι συγγραφείς.
3. Τι αλλαγές θα κάνω για να επιτύχω αυτούς τους στόχους;
Μόλις καθορίσουμε τις δεξιότητες συναισθηματικής νοημοσύνης στους οποίους θέλουμε να εστιάσουμε, προσδιορίζουμε τις συγκεκριμένες ενέργειες που θα κάνουμε προς αυτή την κατεύθυνση. Για παράδειγμα, αν ο στόχος είναι να βελτιώσουμε την ικανότητα της ακρόασης, εστιάζουμε στον να αφιερώνουμε περισσότερο χρόνο σε αυτό στην επόμενη συζήτηση. Ακούμε τι έχει να πει ο συνομιλητής και βεβαιωνόμαστε ότι το έχουμε καταλάβει πριν απαντήσουμε. «Κρατήστε τον στόχο συγκεκριμένο. Αυτό θα σας βοηθάει να αλλάξετε την συνήθεια – στόχο», αναφέρουν οι Goleman και Nevarez.
Τι δείχνουν οι μελέτες για τη συναισθηματική νοημοσύνη
Το Harvard Business School έχει αναπτύξει μελέτες, ειδικά προγράμματα σπουδών, ηλεκτρονικό βιβλίο και διαδικτυακό κανάλι για την ενημέρωση και την εκπαίδευση στη συναισθηματική νοημοσύνη.
Σύμφωνα με τη Lauren Landry, διευθύντρια μάρκετινγκ και επικοινωνίας του Harvard Business School Online, ένας από τους πιο συνηθισμένους δείκτες χαμηλής συναισθηματικής νοημοσύνης είναι η δυσκολία διαχείρισης και έκφρασης συναισθημάτων. «Μπορεί να δυσκολευτείτε να αναγνωρίσετε κατάλληλα τις ανησυχίες των συναδέλφων σας ή να παλέψετε με την ενεργητική ακρόαση. Σκεφτείτε τις σχέσεις που έχετε με τους συναδέλφους σας. Είναι τεταμένες οι συνομιλίες σας; Κατηγορείτε επανειλημμένα τους άλλους όταν τα έργα δεν πηγαίνουν όπως έχουν προγραμματιστεί; Είστε επιρρεπείς σε ξεσπάσματα; Όλα αυτά είναι σημάδια έλλειψης συναισθηματικής νοημοσύνης», αναφέρει.
Επιπλέον, το Harvard Business Review προειδοποιεί ότι «οι οργανισμοί που παραβλέπουν την ανάπτυξη των δεξιοτήτων συναισθηματικής νοημοσύνης του εργατικού δυναμικού τους είναι πιο πιθανό να βιώσουν σημαντικές συνέπειες, συμπεριλαμβανομένης της χαμηλής παραγωγικότητας, της καχεκτικής καινοτομίας και ενός εργατικού δυναμικού χωρίς έμπνευση».
Αυστραλιανή μελέτη διερεύνησε το ρόλο της συναισθηματικής νοημοσύνης στην αντιληπτή ευημερία και ενδυνάμωση εργαζόμενων σε οίκο ευγηρίας, καθώς και στην απόδοσή τους, αναφορικά με την ποιότητα της φροντίδας που παρέχουν στους ωφελούμενους. Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι εργαζόμενοι με υψηλότερη συναισθηματική νοημοσύνη πιθανότατα θα προσφέρουν καλύτερη ποιότητα φροντίδας.
Ολιστικό coaching emotional intelligence
Η απόκτηση δεξιοτήτων αυτογνωσίας, ενσυναίσθησης, διαχείρισης άγχους και επίλυσης συγκρούσεων είναι καθοριστική στη σύγχρονη αγορά εργασίας, που χαρακτηρίζεται από αβεβαιότητες, ανταγωνισμό, τεχνολογικά άλματα, ταχύτατους ρυθμούς και ανάγκη για καινοτομία.
Η εφαρμογή ολιστικών προσεγγίσεων στην ψυχική υγεία, την ευεξία και την αποτελεσματικότητα του ανθρώπινου οργανισμού υποστηρίζουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο την δημιουργία υγιών και βιώσιμων οργανισμών.
Μέσα από προγράμματα coaching, learning & development και μια σύγχρονη online πλατφόρμα Wellbeing, που συνδυάζουν νευροεπιστήμες, ψυχολογία και mind training, υποστηρίζουμε στελέχη και ομάδες να αναπτύξουν το πλήρες δυναμικό τους, καλλιεργώντας εσωτερική ηρεμία, συναισθηματική νοημοσύνη, συγκέντρωση, ευεξία και ψυχική ανθεκτικότητα.
