Σύνοψη του σεμιναρίου του Dr. Gabor Maté για την αυθεντικότητα, το τραύμα και την ασθένεια

Στο διήμερο σεμινάριο που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα στις 20 και 21 Ιουνίου 2023, με θέμα "Compassionate Self Inquiry for Healing Trauma & Stress", ο Dr. Gabor Maté μίλησε για πολλά από τα θέματα που διαπραγματεύεται στα βιβλία του. Παρακάτω θα βρείτε μια σύνοψη από την Μυρτώ Λεγάκη που φυσικά δεν περιλαμβάνει όλο το εύρος του σεμιναρίου, αλλά θα σας δώσει μια ιδέα για αρκετά από τα θέματα που συζητήθηκαν.

Η επιδημία της μοναξιάς

Αρχικά η ομιλία ξεκίνησε με την αναγνώριση της επιδημίας της μοναξιάς και το κόστος που έχει σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο, αναφέροντας ότι η μοναξιά είναι τόσο επικίνδυνη για την υγεία του ανθρώπου όσο το κάπνισμα 15 τσιγάρων την ημέρα. Όταν είμαστε αποκομμένοι από το περιβάλλον μας, από την κοινότητά μας, από την οικογένειά μας, από τον κόσμο γύρω μας, ασθενούν. Όλα αυτά που βρίσκονται γύρω μας, κατοικούν μέσα μας.

Χαρακτηριστικά ανθρώπων που ασθενούν

Dr. Maté στάθηκε στην χαρτογράφηση των συναισθηματικών χαρακτηριστικών που μοιράζονται οι άνθρωποι που ασθενούν με αυτοάνοσα νοσήματα, όπως αναφέρει και στα βιβλία του και αυτά τα χαρακτηριστικά είναι τα εξής:

Αυτόματη και ψυχαναγκαστική ταύτιση με το καθήκον και την εργασία, ταύτιση αυτού που είναι με αυτό που κάνουν
Τάση να γίνονται ένα με το εξωτερικό περιβάλλον και να καταπιέζουν τον υγιή θυμό τους
Πλήρης αμέλεια για τις δικές τους συναισθηματικές ανάγκες
Ανάληψη ευθύνης για τη συναισθηματική κατάσταση των άλλων ανθρώπων και λαχτάρα να μην απογοητεύσουν κανέναν

Η σχέση σύνδεσης και αυθεντικότητας

Ανέφερε ότι η βασικότερη ανάγκη ενός βρέφους είναι η σύνδεση και η αγάπη, ενώ μια άλλη σημαντικότατη ανάγκη είναι η αυθεντικότητα, η ανάγκη του ανθρώπου να είναι αληθινός με τον εαυτό του. Ένα παιδί δεν θέλει ούτε μπορεί να επιλέξει ανάμεσα σε αυτά τα δύο, επομένως όταν το οικογενειακό περιβάλλον είναι τέτοιο που το παιδί καλείται να επιλέξει, τότε συχνά θυσιάζει την αυθεντικότητα για τη σύνδεση με τους γονείς ή τους φροντιστές του.

Η ασθένεια προκύπτει από την απώλεια αυτής της αυθεντικότητας που γίνεται προκειμένου να κερδίσουμε την αποδοχή και την αγάπη από αυτούς που μας φροντίζουν. Αυτή η πάλη μεταξύ σύνδεσης και αυθεντικότητας, συνεχίζεται και στην ενήλικη ζωή μας, με αποτέλεσμα να χάνουμε τη σύνδεση με τον πραγματικό εαυτό μας, και να παραμερίζουμε τις δικές μας ανάγκες ή τα συναισθήματά μας προκειμένου να ανήκουμε, να αγαπηθούμε και να αισθανθούμε αποδεκτοί και αποδεκτές. Καλούμαστε συνεχώς να επιλέξουμε μεταξύ του πόνου της μοναξιάς ή του πόνου της απώλειας του αυθεντικού εαυτού μας.

Συναισθήματα και ένστικτο

Ο Dr. Maté αναφέρθηκε σε ένα quote του Eckhart Tolle “Emotions are the body’s response to the mind. Gut feelings are the body’s response to the external environment”. Τα συναισθήματα είναι η ανταπόκριση του σώματος στο νου, ενώ το ένστικτο είναι η ανταπόκριση του σώματος στα εξωτερικά ερεθίσματα.

Και πώς μπορούμε να διακρίνουμε το ένστικτό μας; Όταν αυτό λειτουργεί, τότε αισθανόμαστε εσωτερική ηρεμία και γαλήνη, σαν μια βαθειά, ουσιαστική γνώση. Όσο περισσότερο μαθαίνουμε να το ακούμε, τόσο μεγαλύτερη γίνεται και η σχέση που αναπτύσσουμε μαζί του, τόσο ενδυναμώνεται αυτή η εσωτερική φωνή.

Γιατί είναι σημαντικό το Όχι

Ο Dr. Maté αναφέρθηκε επίσης εκτενώς στην σημασία της αυθεντικότητας και μέσα από μια διαδραστική άσκηση, εξερευνήσαμε τις πτυχές στη ζωή μας όπου δυσκολευόμαστε να πούμε όχι. Συγκεκριμένα η άσκηση περιλάμβανε τις εξής ερωτήσεις, τις οποίες αξίζει να κάνουμε συχνά στον εαυτό μας:

Σε ποια κομμάτια της ζωής μου δυσκολεύομαι να πω όχι, ή δεν είμαι αυθεντικός/ή;
Τι νιώθω στο σώμα όταν δεν μπορώ να πω όχι;
Ποια είναι η πεποίθηση που έχω για το τι θα συμβεί αν πω όχι ή δεν είμαι αυθεντικός/ή με τον εαυτό μου;
Πώς θα ήταν, τι θα γινόταν αν μπορούσα να πω όχι και να είμαι αυθεντικός/ή;
Πού δεν λέω ναι; Που θέλω να πω ναί αλλά δεν έχω πια χρόνο ή ενέργεια μέσα μου, επειδή ακριβώς δεν μπορώ να πω όχι; Τι μου κοστίζει όταν δεν μπορώ να πω όχι;

Εθισμός και εξαρτήσεις

Ένα θέμα που έχει απασχολήσει πολύ τον Dr. Maté είναι ο εθισμός και οι εξαρτήσεις. Ξεκίνησε με μια φράση που έχει τονίσει πολύ στα βιβλία και τις ομιλίες του: “Don’t ask why the addiction, ask why the pain.” Μας προτρέπει λοιπόν να μην αναρωτιόμαστε γιατί υπάρχει η εξάρτηση ή ο εθισμός, αλλά να αναρωτιόμαστε καλύτερα ποιος είναι ο πόνος που υπάρχει πίσω από την εξάρτηση και τελικά οδηγεί σε αυτήν. Οποιαδήποτε και αν είναι η εξάρτηση, έρχεται για να καλύψει ένα συναισθηματικό κενό από την παιδική ηλικία που δεν επουλώθηκε ποτέ, επομένως η δουλειά του θεραπευτή ή ακόμη και του ίδιου του ασθενούς είναι να αντιληφθεί ποιο είναι το τραύμα και να το θεραπεύσει στην ρίζα του, μέσα από την επανασύνδεση με τον αυθεντικό εαυτό.

Επίσης διαφώνησε με τη οπτική που λέει ότι ο εθισμός δεν θεραπεύεται και προέτρεψε να μην προσαρτούμε ταμπέλες (πχ. είμαι χρήστης) διότι έτσι ταυτίζουμε την συμπεριφορά με το άτομο και στερούμε το ενδεχόμενο της ίασης.

Μίλησε για τα 4 δίκτυα του εγκεφάλου:

Απόλαυση, διαχείριση πόνου, αγάπη: δίκτυα που επουλώνουν, θεραπεύουν, μειώνουν την αίσθηση του πόνου και κάνουν δυνατό το βίωμα της αγάπης μέσα από ενδογενείς οπιούχες ουσίες και ορμόνες όπως οι ενδορφίνες
Ζωντάνια, κίνητρο, ενεργοποίηση: δίκτυα που δίνουν ενέργεια και υποστηρίζουν την δράση μέσα από διεγερτικές ορμόνες και νευροδιαβιβαστές όπως η ντοπαμίνη και η αδρεναλίνη
Ρύθμιση παρορμήσεων: δίκτυα που επιτρέπουν την σωστή και έγκαιρη ρύθμιση αντιδράσεων και συμπεριφορών σε εξωτερικά ερεθίσματα, τα οποία δεν λειτουργούν σωστά σε ανθρώπους με εξαρτήσεις ή ΔΕΠΥ
Ρύθμιση στρες: δίκτυα που ευνοούν την σωστή διαχείριση στρεσογόνων καταστάσεων

Για τους ανθρώπους με εξαρτήσεις, τα δίκτυα αυτά δεν είναι επαρκώς ανεπτυγμένα και στις περισσότερες περιπτώσεις αυτό οφείλεται στην ποιότητα της σχέσης με τον γονιό/φροντιστή και την συναισθηματική σύνδεση που αναπτύχθηκε στην πρώιμη παιδική ηλικία.

Τραύμα

Ο Dr. Maté ανέφερε ότι τραύμα είναι μια ανοιχτή πληγή που δεν έχει θεραπευτεί. Σημείωσε ότι μπορεί να έχουμε την εντύπωση ότι τραύμα είναι ένα σημαντικό και έντονο γεγονός που συνέβη στην παιδική ηλικία, ένα Τραύμα όπως για παράδειγμα απώλεια ενός γονιού, διαζύγιο, εγκατάλειψη ή κακοποίηση, αλλά έτσι ξεχνάμε το τραύμα που δημιουργείται από την σταθερή έλλειψη συναισθηματικής σύνδεσης, υποστήριξης ή αποδοχής της αυθεντικότητας του παιδιού.

Σημασία δεν έχουν τόσο τα ίδια τα γεγονότα που συνέβησαν, αλλά ο τρόπος που τα βιώσαμε, η εσωτερική επίδραση των γεγονότων. Εφόσον λοιπόν το τραύμα δεν είναι απαραίτητα το ίδιο το γεγονός αλλά η ανταπόκριση του εσωτερικού μας κόσμου σε αυτό που συνέβη, μπορούμε να θεραπεύσουμε και την πληγή στο παρόν, έστω και αν δεν μπορούμε να αλλάξουμε το παρελθοντικό γεγονός.

Σχέση με τα παιδιά

Αναφέρθηκε στον όρο proximal abandonment, δηλαδή το αίσθημα εγκατάλειψης που νιώθει το παιδί όταν ο γονιός είναι φυσικά, σωματικά παρόν στην ζωή του παιδιού, αλλά απών συναισθηματικά. Αυτό συμβαίνει όταν ο γονιός είναι ο ίδιος τραυματισμένος από την παιδική του ηλικία, ή αδυνατεί να διαχειριστεί καλά το στρες, ή είναι τόσο απορροφημένος στη δική του ζωή που δεν μπορεί να προσφέρει αγάπη, σύνδεση και αποδοχή στο παιδί.

Σχετικά με την έλλειψη σύνδεσης των παιδιών με τους γονείς στην σύγχρονη κοινωνία, αναφέρθηκε στην ανάγκη του παιδιού νευροβιολογικά να συνδέεται. Ο εγκέφαλος του ανθρώπου είναι φτιαγμένος για να συνδέεται, αλλά η φύση δεν προδιαγράφει με ποιον θα συνδεθεί. Έτσι εάν ο γονιός απέχει από τη συναισθηματική ζωή του παιδιού, το παιδί βιώνει συναισθηματικό χάσμα (attachment void), και αναζητά αυτή την σύνδεση σε συνομίλικους ή στα social media.

Τα παιδιά που είναι συνδεδεμένα με συνομιλήκους τους (peer attached) αντί συνδεδεμένα με τους γονείς τους (parent attached) είναι πολύ πιστά σε αυτές τις σχέσεις, κρατούν μυστικά από τους γονείς τους και προσπαθούν με κάθε τρόπο να μοιάσουν σε αυτούς τους συνομίληκους για να νιώσουν την αίσθηση ότι ανήκουν. Με αυτό τον τρόπο σταδιακά ο γονιός χάνει την επιρροή και τη σύνδεση με το παιδί, κάτι που είναι πολύ δύσκολο να ανακτηθεί αργότερα.

Ο Dr. Maté ανέφερε ένα quote του βιετναμέζου δασκάλου διαλογισμού Thich Nhat Hanh “The biggest gift a parent can give their child is their own happiness”, τονίζοντας πως η σχέση με το παιδί εξαρτάται από τη σχέση που έχει ο γονιός με τον ίδιο του τον εαυτό και το μεγαλύτερο δώρο που έχει να προσφέρει ένας γονιός στο παιδί του είναι η ίδια του η ευτυχία.