Μνήμη Πέτρου Πολυχρόνη

Το Σάββατο 11 Μαρτίου οι ΕΛΕΣΥΘ διοργάνωσε με προσκεκλημένα και τα μέλη των ΕΘΟΣ και ΕΕΨΕ, εκδήλωση με σκοπό να τιμήσουν την μνήμη, την προσφορά και το έργο του Πέτρου Πολυχρόνη, τον Πέτρο Άνθρωπο, φίλο, θεραπευτή, δάσκαλο και στοχαστή.

Σκοπός της εκδήλωσης ήταν να υπάρξει μια συνομιλία ανάμεσα στη ζωή του Πέτρου Πολυχρόνη και την πολυποίκιλη προσφορά του και στα ερωτήματα που απασχολούν τους θεραπευτές γύρω από τη Συστημική Θεώρηση. Μίλησαν οι Διονύσης Σακκάς (M.D., Ph.D., E.C.P. Ψυχίατρος, Ψυχοθεραπευτής, Διευθυντής του ΑΚΜΑ, πρώην Πρόεδρος ΕΛΕΣΥΘ), Γιώργος Μπαρδάνης (Ψυχίατρος-Ψυχοθεραπευτής, αναπληρωτής πρόεδρος ΕΠΕΑΣ), Μαρία Αγγέλου - ΜΑ (Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια ΕCP-Συνεργάτης του ΑΚΜΑ- πρώην Πρόεδρος ΕΛΕΣΥΘ-Εκπρόσωπος της ΕΛΕΣΥΘ στην ΕΘΟΣ), Φρόσω Μουρελή (Ψυχίατρος, Ομαδική αναλύτρια, Οικογενειακή θεραπεύτρια), Αλεξία Κλεισούρα (Ψυχίατρος Μ.D, Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια), Ειρήνη Τοδούλου (Συστημική Σύμβουλος-Θεραπεύτρια Ατόμων, Ομάδων Οργανισμών), Κώστας Παπαχριστόπουλος (Δρ. Κοινωνικής-Οργανωσιακής Ψυχολογίας-Συστημικός Ψυχοθεραπευτής), Παύλος Σαλίχος (Ψυχολόγος ΜΑ, ECP-Συστημικός Ψυχοθεραπευτής), ενώ συντόνισαν η Ελένη Νίνα - Πρόεδρος ΕΛΕΣΥΘ και ο Νίκος Καΐτσας - Αντιπρόεδρος ΕΛΕΣΥΘ.

Τρυφερότητα και αγάπη

Η εκδήλωση ήταν γεμάτη συναίσθημα, ζεστασιά, συγκίνηση και τρυφερότητα - ιδιότητες που χαρακτήριζαν εξάλλου τον Πέτρο Πολυχρόνη. Κρατώ, ανάμεσα σε πολλά άλλα που ειπώθηκαν εκείνη την ημέρα, ένα κείμενο που μοιράστηκε μαζί μας ο Κώστας Παπαχριστόπουλος, της βραβευμένης με Νόμπελ λογοτεχνίας συγγραφέως Όλγκα Τοκάρτσουκ, σχετικά με την τρυφερότητα.

«Η τρυφερότητα είναι η πιο ταπεινή μορφή αγάπης. Είναι το είδος της αγάπης που δεν εμφανίζεται στις γραφές ή στα ευαγγέλια, κανένας δεν ορκίζεται σ’ αυτήν, κανείς δεν την παραθέτει. Δεν έχει ειδικά εμβλήματα ή σύμβολα, δεν οδηγεί σε εγκληματικές πράξεις, ούτε προκαλεί φθόνο. Εμφανίζεται όποτε κοιτάζουμε από κοντά και με προσοχή μια άλλη ύπαρξη, κάτι που δεν είναι ο «εαυτός» μας.

Η τρυφερότητα είναι αυθόρμητη και ανιδιοτελής· υπερβαίνει κατά πολύ τη συγγενή της ενσυναίσθηση. Αντιθέτως, είναι το συνειδητό, αν και ίσως ελαφρώς μελαγχολικό, μοίρασμα του κοινού πεπρωμένου. Η τρυφερότητα είναι μια βαθιά συναισθηματική ανησυχία για μια άλλη ύπαρξη, για την ευθραυστότητά της, για τη μοναδική της φύση και για την έλλειψη ανοσίας στον πόνο και στις επιπτώσεις του χρόνου. Η τρυφερότητα αντιλαμβάνεται τους δεσμούς που μας ενώνουν, τις μεταξύ μας ομοιότητες και τα κοινά μας. Είναι ένας τρόπος να κοιτάζουμε που δείχνει ότι ο κόσμος είναι ζωντανός, ζων, διασυνδεμένος, συνεργατικός και εξαρτώμενος από τον εαυτό του.»

Λίγα λόγια για τον Πέτρο Πολυχρόνη από τη Μυρτώ Λεγάκη

Ο Πέτρος Πολυχρόνης, (ο κύριος Πολυχρόνης για μένα), «πότε πότε Διευθυντής του ΑΚΜΑ, πότε πότε οικογενειακός θεραπευτής» όπως έλεγε με χιούμορ για τον εαυτό του ο ίδιος, υπήρξε ψυχοθεραπευτής μου για πολλά χρόνια, δάσκαλος στη συστημική ψυχοθεραπευτική προσέγγιση και μέντορας. Με βοήθησε να εξελιχθώ, να “ενηλικιωθώ” σε μια περίοδο σημαντικής μεταμόρφωσης στη ζωή μου, να βρώ τη φωνή μου. Δεν θα ήμουν αυτή που είμαι χωρίς εκείνον. Μου έμαθε να εμπιστεύομαι τη διαδρομή και να ρωτάω κάθε στιγμή όχι ποια είμαι, αλλά ποια θέλω να γίνομαι.

Μου έδειξε με τον δικό του μοναδικό τρόπο τι σημαίνει ενσυναίσθηση, συνδημιουργία, αποδοχή, γενναιοδωρία, αγάπη. Με στήριξε και πίστεψε σε μένα όταν ξεκινώντας να κάνω αυτό που τώρα κάνω, όλοι το έβλεπαν με σκεπτικισμό διότι ακόμη δεν το καταλάβαιναν. Εκείνος μάλλον είδε την αξία και με αγκάλιασε όχι μόνο μέσα από το ρόλο του ως θεραπευτή, αλλά και μέσα από το ρόλο του στο AKMA.

Αντιλήφθηκε από την αρχή πως η καλλιέργεια επίγνωσης μπορούσε να υποστηρίξει τη διεργασία της συστημικής ψυχοθεραπείας, όχι μόνο ως εργαλείο για τον ίδιο τον θεραπευτή, καθότι ενισχύει μεταξύ άλλων τον ενσυναισθητικό συντονισμό (attunement), την σύνδεση με το παρόν και την αυτορρύθμιση κατά τη διάρκεια της θεραπευτικής διαδικασίας, αλλά και ως συμπληρωματική θεραπευτική προσέγγιση για τον ίδιο τον θεραπευόμενο. Εξάλλου ήταν ήδη υποστηρικτής της προσέγγισης της ενσυνειδητότητας μέσα από τη γνωριμία του με τον Δρ. Dan Siegel, καθηγητή κλινικής ψυχιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου UCLA. Συχνά συζητούσαμε για το πώς το συστημικό σκέπτεσθαι συνδέεται με την προσέγγιση του mindfulness όσον αφορά στη σύνδεση του ανθρώπου με το Όλο αλλά και την αποδοχή όλων των πτυχών του Εαυτού.

Μου έκανε την τεράστια τιμή να με προσκαλέσει να παρουσιάσω μαζί του το πρόγραμμα “Mindfulness για Παιδιά & Εφήβους” στο 10ο Πανελλήνιο Παιδοψυχιατρικό Συνέδριο. Με δική του προτροπή, εφαρμόσαμε την προσέγγιση του mindfulness στις ομάδες παιδιών του ΑΚΜΑ μαζί με τις αγαπητές Δάφνη Δαυίδ, Μαριέλλη Κουτσονίκα και Ελένη Ρούλα. Δουλέψαμε με το mindfulness σε θεραπευτικές ομάδες ενηλίκων του ΑΚΜΑ με την κα Κυριακή Πολυχρόνη, και διοργανώσαμε σεμινάρια σχετικά με την πρακτική mindfulness σε θεραπευτές και εκπαιδευόμενους του ΑΚΜΑ.

Πάντα ανοιχτός να μαθαίνει, να εξελίσσεται, με ρωτούσε με τεράστιο ενδιαφέρον και λεπτομέρεια τι έμαθα όταν γυρνούσα από τις μεγάλες εκπαιδεύσεις που έκανα για το mindfulness στις ΗΠΑ με τον Δρ. Jon Kabat-Zinn και σημείωνε με ζήλο όλα όσα μοιραζόμουν, με αυτά τα ακαταλαβίστικα, σε μένα, γράμματα πάνω στα χαρτιά του.

Κάποια στιγμή στην πολύ αρχή της θεραπευτικής σχέσης μας και της δικής μου πρακτικής, μοιράστηκα μαζί του ότι μέσα στον διαλογισμό μου συχνά ακούγονται διαφορετικές φωνές (πόσο γνώριμο θα του ήταν, σκέφτομαι τώρα που εκπαιδεύομαι στη συστημική σκέψη, να ακούει για τον πολυφωνικό εαυτό μέσα από μια διαφορετική σκοπιά…) και αναρωτήθηκα πώς θα γνωρίζω ποια από όλες τις φωνές είναι η αληθινή. Χωρίς δεύτερη σκέψη μου απάντησε «αυτή που όταν μιλάει, σιωπούν όλες οι άλλες».

Μιλούσε συχνά με ιστορίες και ύφαινε συνδέσεις, ακόμη και μέσα από τις πιο απλές καθημερινές εμπειρίες. Η καλύτερη στιγμή ήταν όταν τον άκουγα να ξεκινάει τη φράση του λέγοντας «θυμάμαι τότε…», σημάδι ότι θα ακολουθούσε μια αφήγηση που θα με άγγιζε και θα με μετακινούσε. Άλλοτε μοιραζόμασταν ποιήματα, όπως αυτό το αγαπημένο του Αντόνιο Ματσάδο.

“ Όλα περνούν κι όλα μένουν,
αλλά δικό μας είναι το να περνάμε
να περνάμε κάνοντας δρόμους,
δρόμους πάνω στη θάλασσα.
Ποτέ δεν κυνήγησα τη δόξα,
ούτε ν’ αφήσω στη μνήμη
των ανθρώπων το τραγούδι μου.
Εγώ αγαπώ τους ανεπαίσθητους κόσμους,
τους αβαρείς και αβρούς,
σαν σαπουνόφουσκες.
Μ’ αρέσει να τους βλέπω να ζωγραφίζονται
από ήλιο και πορφύρα, να πετάνε
κάτω από το γαλανό ουρανό, να πάλλουν
κι αμέσως να σπάνε…
Ποτέ δεν κυνήγησα τη δόξα…
Διαβάτη, τα ίχνη σου είναι
μόνο ο δρόμος και τίποτε άλλο
Διαβάτη δεν υπάρχει δρόμος,
τον δρόμο τον φτιάχνεις περπατώντας…
Βαδίζοντας γίνεται ο δρόμος
και γυρίζοντας το βλέμμα πίσω
φαίνεται το μονοπάτι
που ποτέ δε θα ξαναπατήσεις.
Διαβάτη δεν υπάρχει δρόμος
μόνο απόνερα στη θάλασσα.”

Η απώλειά του ακόμη με συγκλονίζει και δεν μπορούσα να την αγγίξω για να την επεξεργαστώ ολοκληρωτικά μέχρι τώρα, ενώ έχει φύγει από τη ζωή εδώ και ένα χρόνο. Έρχεται συχνά στα όνειρά μου αλλά και στο ξύπνιο μου, πότε με το γλυκό και συνάμα πονηρό χαμόγελό του όταν ήξερε ότι με είχε στριμώξει για να εξελιχθώ και περίμενε την αντίδρασή μου, πότε με μια χιουμοριστική ατάκα (σήμα κατατεθέν του), πότε με κάποιες φράσεις του που με καθόρισαν μέσα στη θεραπευτική διαδικασία, πότε μέσα από τις ιστορίες του. Η φωνή του, τρυφερή και ζεστή, ηχεί ακόμη δυνατή μέσα μου. Νιώθω ευλογημένη που βρέθηκε στο δρόμο μου και ευγνωμονώ που άγγιξε με τέτοιο τρόπο τη ζωή μου. Δεν υπάρχουν λέξεις τόσο μεγάλες για να χωρέσουν την αγάπη μου.