Πώς διαχειριζόμαστε τα συναισθήματα της απώλειας

Το ατύχημα στα Τέμπη συγκλόνισε τη χώρα μας και βύθισε όλους μας σε αβάσταχτα συναισθήματα θλίψης και σπαραγμού. Παρότι η συναισθηματική επεξεργασία μιας τέτοιας εμπειρίας είναι πολύ διαφορετική για κάθε άνθρωπο, μοιραζόμαστε μαζί σας κάποιες συμβουλές που ίσως βοηθήσουν να διαχειριστούμε το πένθος καλύτερα.

Αποδεχόμαστε τα συναισθήματά μας

Είναι πολύ φυσιολογικό αυτή την περίοδο να νιώθουμε έντονα δυσάρεστα συναισθήματα - θυμό, άγχος, φόβο, απελπισία, απαισιοδοξία, μπορεί να αμφιταλαντευόμαστε στα άκρα ή να νιώθουμε μουδιασμένοι.

Σύμφωνα με έρευνες, όσο περισσότερο αντιστεκόμαστε και παλεύουμε να διώξουμε μακριά αυτό που μας δυσκολεύει, τόσο αυτό μεγαλώνει και αποκτά μεγαλύτερη δύναμη πάνω μας.

Αντίθετα, έχουμε την επιλογή να επιτρέψουμε σε όλα τα συναισθήματα να υπάρχουν – είναι εξάλλου μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας μας.

Όταν νιώθουμε τα κύματα της θλίψης ή του θυμού να μας κατακλύζουν, βοηθά να τα αναγνωρίσουμε, να τα ονοματίσουμε νοερά, χωρίς να τα κρίνουμε.

Μετριάζουμε την έκθεση στα μέσα ενημέρωσης

Με τον συνεχόμενο κατακλυσμό των ειδήσεων που προβάλουν εικόνες από την τραγωδία, είναι φυσικό να επιβαρύνεται η ψυχική μας υγεία.

Είναι σημαντικό να φέρουμε περισσότερη επίγνωση στον τρόπο που επιλέγουμε να ενημερωθούμε, μειώνοντας την αλόγιστη έκθεσή μας στα μέσα επικοινωνίας, εάν παρατηρούμε ότι αυτό επιδεινώνει την ψυχική υγεία μας.

Εάν ζούμε με παιδιά, ελέγχουμε τις εικόνες στις οποίες θα εκτεθούν. Παρόλο που είναι σημαντικό να γνωρίζουν τι έχει συμβεί, δεν είναι όλες οι εικόνες κατάλληλες για όλες τις ηλικίες.

Ακολουθούμε τις συμβουλές των ειδικών

Η σύμβουλος πένθους και ιδρύτρια της ΑΜΚΕ Μαθήματα Ζωής, Νάνσυ Ψημενάτου γράφει: «Ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου από ατύχημα είναι μια τραυματική εμπειρία. Κανένας δεν μπορεί να προετοιμαστεί για ένα τέτοιο γεγονός. Ο θάνατος αυτός είναι ξαφνικός, βίαιος και ακατανόητος. Η ζωή αλλάζει τόσο δραματικά, καθώς χάνεται η αίσθηση της ασφάλειας που θα έπρεπε ο κάθε άνθρωπος να απολαμβάνει. Αυτοί που μένουν πίσω θα αντιμετωπίσουν ειδικές συνθήκες στο πένθος τους.

Είναι πολύ δύσκολο να κατανοήσουμε πώς αισθάνεται ένας άνθρωπος που πενθεί τον θάνατο ενός αγαπημένου του προσώπου από ένα ατύχημα. Αν αυτή η κατανόηση είναι δύσκολη σε ατομικό επίπεδο, μπορούμε ίσως να φανταστούμε τη δυσκολία των ανθρώπων που δεν ανήκουν στο άμεσο οικογενειακό περιβάλλον.

Οι κοντινοί άνθρωποι αλλά και αυτοί που γίνονται κοινωνοί της απώλειας, λόγω της δημόσιας φύσης του πένθους, όπως για παράδειγμα στο διαδίκτυο, σε μια προσπάθεια να μη βιώσουν τα συναισθήματα που συνοδεύουν μια τέτοια απώλεια, κρύβονται πίσω από ένα προσωπείο θυμού, εκτοξεύοντας κατηγορίες, ψάχνουν υπευθύνους και αναζητώντας ένα νόημα.

Διαφορετικές εκφράσεις πένθους

Από την άλλη πλευρά οι οικείοι θα έρθουν σε επαφή με την αστυνομία, τα μέσα ενημέρωσης, την αυτοψία, μια ενδεχόμενη αναγνώριση του νεκρού σώματος, φέρνουν στα όρια όλα τα άτομα που θα εμπλακούν.

Είναι σημαντικό να καταλάβουμε και να σεβαστούμε τις διαφορετικές συνθήκες που επικρατούν σε μια τέτοια περίπτωση, γιατί μόνο τότε μπορούμε να παρέχουμε ουσιαστική βοήθεια και στήριξη στους ανθρώπους που πενθούν έναν τέτοιο θάνατο.

Πώς διαχειριζόμαστε τα παιδιά

Όταν υπάρχουν παιδιά εστιαζόμαστε στη μοναδικότητα του κάθε παιδιού. Οι διαφορές αφορούν στην ηλικία του, την προσωπικότητά του, τις προηγούμενες εμπειρίες του, τη σχέση με τον άνθρωπο που πέθανε, κατανοούμε τον βαθμό δυσκολίας που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε μπροστά σε ένα τέτοιο συμβάν.

Τα παιδιά μπορούν να αντέξουν την αλήθεια. Αυτό που δεν μπορούν να αντέξουν είναι τα ψέματα ή τις μισές αλήθειες και πολλοί άνθρωποι μπαίνουν στον πειρασμό να αποκαλύψουν “τα βασικά”, ώστε να μην “τραυματιστεί” το παιδί.

Το θέμα είναι, όμως, ότι ο τύπος, η τηλεόραση και το διαδίκτυο θα φέρουν στο φως – και μάλιστα πολλές φορές με ανάρμοστο τρόπο – όλα αυτά που προσπαθούμε να αποκρύψουμε.

Οι πιθανότητες το παιδί να μάθει την αλήθεια από κάποιον άλλον, πέρα από έναν ενήλικο που αγαπά και εμπιστεύεται, θα πρέπει να μας τρομάζει περισσότερο.

Όταν φτιάχνουμε ένα ελεγχόμενο περιβάλλον στο οποίο θα ειπωθεί η αλήθεια, παρέχουμε στο παιδί εκ νέου μια μικρή αίσθηση ασφάλειας – μια ασφάλεια την οποία τώρα έχει ανάγκη πιο πολύ από ποτέ.

Ακόμα και αν αυτά που θα του πούμε είναι οδυνηρά ή και τραγικά, το γεγονός ότι εμείς θα είμαστε εκεί δίπλα του για να κλάψει, να ρωτήσει και να πάρει απαντήσεις είναι ένα γεγονός μεγάλης σπουδαιότητας.

Παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας και έφηβοι θα χρειαστεί να προσεγγιστούν με τον ίδιο ακριβώς τρόπο. Ξεκινάτε λέγοντας την αλήθεια, αλλά ταυτόχρονα θα χρειαστεί να είστε προετοιμασμένοι για τις απαντήσεις που θα δώσετε στις περίπλοκες αλλά και πιο δύσκολες ερωτήσεις που θα σας θέσουν αργότερα.»

Δύσκολα συναισθήματα

«Μεγάλη προσοχή χρειάζεται αν διαπιστώσουμε ότι βασανιζόμαστε από εικόνες του ατυχήματος είτε σταθήκαμε μάρτυρες ή τις έχουμε δει στα ΜΜΕ. Εφιάλτες και δυσκολία στον ύπνο ενώ είναι αναμενόμενα δεν μπορούν να διαρκέσουν σε συχνότητα που να διαταράσσει την καθημερινότητά μας. Μπροστά σε ένα τέτοιο συμβάν ερχόμαστε αντιμέτωποι με τη θνητότητά μας και την υπενθύμιση ότι δεν έχουμε τον “έλεγχο πάνω στη ροή της ζωής”.

Μετά το σοκ, το θυμό, το φόβο και το άγχος θα έρθει η ώρα της θλίψης και τότε πιο πολύ από ποτέ χρειάζεται να συνδεθούμε με άλλους ανθρώπους και να αφεθούμε στη διαδικασία του πένθους και του θρήνου. Γιατί αυτή η διαδικασία θα μας οδηγήσει πίσω στη ζωή».

Πώς συζητάμε με τα παιδιά

Η συμβουλευτική ψυχολόγος Μαριέλλα Γιαννοπούλου γράφει:

Ρωτάμε τα παιδιά εάν έχουν απορίες σχετικά με αυτό που συνέβη και απαντάμε ειλικρινά, ανάλογα με την ηλικία και την συναισθηματική ωριμότητα του κάθε παιδιού.
Κρατάμε τις συζητήσεις σύντομες, από 3-15 λεπτά ανάλογα με την ωριμότητα του παιδιού.
Χρησιμοποιούμε λέξεις που οδηγούν ξεκάθαρα σε αυτό που θέλουμε να πούμε (πχ. δεν θα πούμε “έφυγε” όταν μιλάμε για το θάνατο, αλλά “πέθανε”).
Επιτρέπουμε στα παιδιά να μας δουν να εκφράζουμε τα συναισθήματά μας. Έτσι τους μαθαίνουμε ότι επιτρέπονται και τα δικά τους συναισθήματα και παράλληλα τα βοηθάμε να μάθουν να αντέχουν δύσκολες και στενάχωρες στιγμές στη ζωή τους.

Ηρεμούμε το νευρικό σύστημα με ασκήσεις mindfulness

Αφιερώνουμε έμπρακτα καθημερινά χρόνο για να υποστηρίξουμε το νευρικό μας σύστημα μέσα από πρακτικές mindfulness, ώστε να μπορεί να διαχειριστεί με μεγαλύτερη ψυχραιμία τη δυσκολία των περιστάσεων.

Η διαφραγματική αναπνοή είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι ενεργοποιεί το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα, μειώνει τις ορμόνες του στρες στον οργανισμό και έχει τη δυνατότητα να κατευνάσει άμεσα τα συμπτώματα του άγχους και του φόβου.

Όσο πιο συχνά εξασκούμαστε με αυτό τον τρόπο, τόσο πιο εύκολο θα είναι για το νευρικό μας σύστημα να επανέρχεται σε κατάσταση ηρεμίας όταν κάτι μας δυσκολεύει και ενεργοποιεί την αντίδραση στρες (fight-flight) μέσα μας.

Ξαπλωμένοι ιδανικά ανάσκελα ή εναλλακτικά καθισμένοι σε μια καρέκλα, με τα μάτια κλειστά αν μας είναι άνετο, ή ελαφρώς ανοιχτά, ακουμπάμε τις παλάμες κάτω από τα πλευρά, λίγο πιο πάνω από τον αφαλό.

Αναπνέουμε από τη μύτη κατευθύνοντας τον αέρα στην κοιλιακή χώρα, νιώθοντας τα χέρια να υψώνονται απαλά με κάθε εισπνοή και να κατεβαίνουν με κάθε εκπνοή. Χωρίς να πιέζουμε, νιώθουμε την αναπνοή καθώς κυλά μέσα στο σώμα. Συνεχίζουμε για 5-10 λεπτά.

Κινούμε το σώμα καθημερινά

Είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι η σωματική κίνηση ευνοεί την ψυχική υγεία. Ακόμη και αν δεν έχουμε τη διάθεση, αφιερώνουμε χρόνο κάθε μέρα να κινήσουμε το σώμα μας για τουλάχιστον για 20 λεπτά.